De Lean Mass Hyper-responder

Wanneer je op het internet op zoek gaat naar informatie over cholesterol en een koolhydraatarme leefstijl, dan kom je al gauw terecht bij Dave Feldman. Dave is opgeleid tot ingenieur en werkzaam als softwareontwikkelaar. Ongeveer vijf jaar geleden ging hij vanwege hoge bloedsuikers ketogeen eten, de meest strikte variant van low carb. Hij voelde zich fantastisch en zijn gezondheid ging met sprongen vooruit. Na zeven maanden echter kwam hij erachter dat zijn LDL-cholesterol gigantisch gestegen was, net als zijn HDL overigens, terwijl zijn triglyceriden heel laag waren. Dit was het startpunt van een lange zoektocht en een grote fascinatie voor het onderwerp cholesterol. Al vrij snel ontdekte hij een patroon en er bleken nog veel meer mensen te zijn met hetzelfde bloedvettenprofiel. Dave gebruikt zichzelf als proefkonijn en heeft inmiddels al zo’n 150 bloedtesten gedaan. Hij bedenkt elke keer weer andere experimenten en heeft zijn LDL laten variëren tussen de 2,6 en de 9,2 mmol/l. En dat alleen met behulp van voeding. Door zijn technische achtergrond heeft hij een verrassende kijk op de werking van het menselijk lichaam. Hij deelt zijn kennis wereldwijd op vele congressen en hij gaat in debat met vooraanstaande specialisten op het gebied van bloedvetten.

Hyperresponders

Dave ontdekte dat er meer mensen waren zoals hij, die met een ketogeen dieet een hoog HDL en LDL ontwikkelden, terwijl de triglyceriden zeer laag bleven. Hij noemde dit hyperresponders. De meest extreme vorm hiervan gaf hij de naam Lean Mass Hyper-responders. Deze mensen hebben een LDL van 5,17 mmol/l of hoger, een HDL van 2,07 mmol/l of hoger en de triglyceriden zijn beneden de 0,79 mmol/l. (In Amerika gebruiken ze mg/dl, zie bovenstaande afbeelding.)

Verder voldoen ze aan deze kenmerken:

• Een relatief laag lichaamsvetpercentage (mannen < 20%, vrouwen < 23%)
• Ze hebben een zeer actieve leefstijl, zijn sportief tot zelfs atletisch
• Ze eten strikt koolhydraatarm (net carbs < 25 gram/dag)

De verklaring voor de stijging van het LDL moet gezocht worden in de energiebehoefte. Wanneer je weinig koolhydraten eet, dan is vet je belangrijkste bron van energie. Wat is het geval bij Lean Mass Hyper-responders?

• Er is relatief weinig lichaamsvet beschikbaar om in te zetten als brandstof
• De glycogeen-depots zijn slecht gevuld door de lage hoeveelheid koolhydraten in de voeding
• De vraag naar energie is verhoogd als gevolg van de actieve leefstijl en het vele sporten

Het hoge LDL-gehalte in het bloed is het gevolg van de vraag naar energie.

Om dit te kunnen begrijpen moeten we even kijken naar hoe een lichaam werkt dat door vet wordt aangedreven. Want dit is een beetje anders dan wanneer je, zoals veel mensen, voornamelijk functioneert op glucose.

Basiskennis cholesterol bij een koolhydraatarm/ketogeen dieet

Wanneer je nauwelijks koolhydraten eet, dan ben je voor je energievoorziening grotendeels afhankelijk van vetten. Deels krijg je die binnen door je voeding, voor een veel groter deel zorgt de lever ervoor dat er vetzuren (triglyceriden) in de bloedbaan gebracht worden die vervolgens gebruikt kunnen worden door de cellen die ze op dat moment nodig hebben. Zoals je zult begrijpen lossen vetten moeilijk op in ons waterige bloedplasma, daarom doet de lever het volgende:

1. Het verpakt drie vetzuren bij elkaar, vandaar de naam triglyceriden.
2. Het produceert een pakketje, een lipoproteïne (lipo = vet, proteïne = eiwit) om de vetzuren te vervoeren. Dit pakketje noemen we een VLDL, een afkorting van very low density lipoproteïne.

Het lichaam is efficiënt, dus het stopt in deze pakketjes ook cholesterol en nog wat andere nuttige stoffen die slecht in water oplossen. Die mogen mee op reis door de bloedbaan. De triglyceriden worden al snel afgeleverd omdat ze hard nodig zijn als energiebron. Hierdoor krimpen de pakketjes tot IDL’s (intermediate density lipoproteïne) en als ze nog verder krimpen noemen we ze LDL.

Dave Feldman vergelijkt de VLDL-pakketjes met bootjes. De triglyceriden zijn de passagiers, die onderweg uitstappen waar ze nodig zijn. Verreweg het grootste gedeelte van elk bootje is gevuld met triglyceriden, een klein gedeelte is cholesterol (de overige bestanddelen laat ik even buiten beschouwing). Cholesterol heeft vele taken in het lichaam, zonder deze stof is leven zelfs niet mogelijk, maar het heeft een slechte naam gekregen doordat het gezien wordt in de plaque die ontstaat bij atherosclerose (aderverkalking). Op zich is dat nog helemaal niet slecht, want cholesterol probeert de schade aan beschadigde, ontstoken, bloedvaten te repareren. Cholesterol verantwoordelijk houden voor het ontstaan van atherosclerose is hetzelfde als brandweermannen de schuld van de brand geven.

Even terug naar de bootjes-vergelijking: wanneer de triglyceriden de passagiers zijn, dan kan je cholesterol zien als de reddingsboten. Het feit dat ze in overvloed aanwezig zijn wil niet zeggen dat er problemen zijn. Als je na een bloedtest te horen krijgt dat ‘je cholesterol te hoog is’ dan bedoelen ze in feite dat het aandeel LDL hoog is. En ja, zoals uit bovenstaande blijkt bevatten deze pakketjes ook cholesterol. Op zich is het al niet terecht dat cholesterol geassocieerd wordt met een verhoogde kans op hart- en vaatziekten, maar in het geval van een ketogeen voedingspatroon is er al helemaal geen reden tot zorg. Al die VLDL bootjes worden geproduceerd om te voldoen aan de energiebehoefte: de voornaamste taak is het afleveren van triglyceriden als brandstof. Dat de LDL-bootjes vervolgens nog een paar dagen blijven ronddobberen in de bloedbaan is niet van betekenis. Er zal wat cholesterol gebruikt worden voor onderhoudswerkzaamheden, denk aan spierbeschadiging na een zware training, het overgrote deel wordt keurig afgevoerd naar de lever waar het gerecycled wordt of uitgescheiden met de gal. Dit afvoeren van overbodige cholesterol gebeurt mede met hulp van het HDL-cholesterol, wat in overvloed aanwezig is bij mensen die veel gezonde vetten eten.

Ketonen versus vetzuren

Volgens Dave Feldman is het een misverstand dat ketonen de belangrijkste energiebron zijn bij een ketogeen dieet. Het is waar dat het lichaam ketolichamen vormt bij het afbreken van vetzuren. Vooral de hersenen profiteren hiervan, die hebben graag ketonen als energiebron. Maar toch zijn de vetzuren zelf de belangrijkste energiebron, triglyceriden dus, die in LDL-bootjes naar de plaats van bestemming worden vervoerd.

Conclusie

Er is meer cholesterol onderweg in de bloedbaan bij een LCHF/Ketogeen dieet. Want:

• Je cellen hebben energie nodig
• Bij dit voedingspatroon zijn de triglyceriden de voornaamste energiebron

Is dit een risico?

We zijn de afgelopen 30 jaar zo gedrild in de opvatting dat cholesterol slecht voor je is, dat je misschien even schrikt als je dit leest. Maar een stof in je lichaam beschikbaar maken is niet hetzelfde als het gebruiken. Je hoeft je niet druk te maken om de hoeveelheid cholesterol in je bloed, het enige belangrijke om te weten is hoeveel cholesterol er in de bloedbaan vastloopt. Hoe dit kan gebeuren vertel ik een volgende keer, maar vast een tip van de sluier: het komt door glucose, niet door vet.

Beoordeling van je cholesteroltest

Hoe moet je nu kijken naar de uitslag van je bloedtest als je een ketogeen of LCHF voedingspatroon hebt? Ik kan deze lezing van harte aanbevelen. Arts en lowcarb deskundige Paul Mason legt hier in 26 minuten haarfijn uit hoe het zit met een hoog cholesterol bij mensen die weinig koolhydraten eten. Het belangrijkste is om te kijken naar de juiste verhoudingen. Het LDL-gehalte laat hij volledig buiten beschouwing, omdat het een slechte indicatie geeft.

Beantwoord deze vragen aan de hand van je bloedwaarden:

Zijn je triglyceriden 0,5 mmol/l of minder? Niets aan de hand! Is dit niet het geval, kijk dan naar je HDL. Is dit hoger of gelijk aan 1,5 mmol/l? Gefeliciteerd! Is het lager, kijk dan naar de triglyceriden - HDL ratio: deel de triglyceriden door je HDL, is de uitkomst minder of gelijk aan 0,8 mmol? Helemaal goed, je loopt geen risico!

Een lager LDL door meer vet eten

Naar aanleiding van mijn eigen bloedtest, die op zich al geweldig was als ik alleen naar het HDL en de triglyceriden kijk, heb ik geprobeerd om het LDL wat omlaag te kijken. Niet omdat ik denk dat het kwaad kan, ik weet nu dat ik een Lean Mass Hyper-responder ben, maar puur om de energiehypothese te testen.

Dave Feldman heeft een protocol gemaakt waarbij je drie dagen lang minimaal twee keer zoveel eet als normaal, waarbij je gewoon de verhoudingen aanhoudt die je altijd hebt op een ketogeen dieet (dus 5% koolhydraten, 75 – 80% vet en 15 -20% proteïne). Als je dit ook wil proberen, lees dan even alle regels na op zijn website. Mij lukte het niet om twee keer zoveel te eten, maar ik bracht het toch nog tot 1000 Kcal bovenop mijn normale eetpatroon, waarvan 800 Kcal aan vet. Het is waarschijnlijk dat je een grotere daling van het LDL kan bewerkstelligen door nog meer te eten. Velen hebben dit al met succes gedaan. Het kan handig zijn als je bijvoorbeeld een lagere waarde nodig hebt om een levensverzekering af te sluiten, of gewoon als je van het gezeur van je huisarts af wil zijn. Het is een tijdelijke interventie, niet iets om altijd vol te houden! Dit is het verschil tussen mijn eerste en mijn tweede test:

Totaal cholesterol

eerste keer 10,1 mmol/l tweede keer 9,3 mmol/l

HDL

eerste keer 2,5 mmol/l tweede keer 2,6 mmol/

LDL

eerste keer 7,6 mmol/l tweede keer 6,8 mmol/l

Triglyceriden

eerste keer 0,62 mmol/l tweede keer 0,45 mmol/l

Bij mij zakte het LDL dus met ongeveer 10%, terwijl het HDL nog een klein beetje omhoog ging en de triglyceriden nog verder daalden. Puur en alleen door drie dagen extra vet te eten. Je ziet hier dat het lichaam minder aan gaat maken als het meer uit de voeding kan halen. Dit werpt wel een heel ander licht op de opmerking van mijn huisarts dat je er door voeding veel aan kan doen. Dit was vast niet wat zij bedoelde!

Nogmaals: het Feldmanprotocol is bedoeld om tijdelijk een betere waarde te krijgen. Verder moet je gewoon eten zoals je gewend bent op een LCHF/ketogeen dieet: puur, onbewerkt voedsel met een goed aandeel in gezonde, dus ook verzadigde, vetten.